Toekomst Quarantaine Inrichting

Bericht uit het Algemeen Dagblad 18-11-2019

Noot van de redactie van heijplaat.com, belangrijk voor een juist beeld van de ontwikkelingen:
De huidige gebruikers van de Quarantaine Inrichting mogen er eigenlijk niet wonen ( lees overnachten ) omdat het terrein in een industriële zone ligt waar niet gewoond en overnacht mag worden volgens de huidige regels van de milieuwetgeving. Het aantal woningen ( lees overnachtingsplekken ) op Heijplaat mag daarom ook nooit meer worden dan er waren voor de sloop van het naoorlogse deel van het dorp.
Pogingen om bijvoorbeeld een hotel te beginnen op Heijplaat zijn hierop gestrand. Boze tongen bewe(e)r(d)en dat het Havenbedrijf belang had bij die afwijzing toen Franklin een vergunning aangevraagd heeft om een hotel te beginnen met 80 bedden op de plek van het voormalige Seamencentre. Het Havenbedrijf Rotterdam zou zelf een hotel willen beginnen in dit gebied. Nogmaals, dat zijn boze tongen, maar het zou wel erg vreemd zijn als het Havenbedrijf het wel voor elkaar krijgt om in dit gebied een hotel te realiseren, terwijl andere aanvragen afgewezen zijn.
Verder is de status van Rijksmonument ( toegekend ver voordat de status beschermd stadsgezicht werd afgegeven voor het gebied) verkregen door grote inspanning en investeringen van de groep kunstenaars en artiesten die het terrein nu nog in gebruik hebben. Op eigen kosten hebben zij de boel opgeknapt en kosten nog moeite gespaard om de panden in de oude staat terug te brengen en te behoeden voor verdere afbrokkeling door leegstand. Daarna hebben ze de moeite genomen om de status rijksmonument aan te vragen. Als het aan het Havenbedrijf had gelegen hadden ze de boel in begin jaren ’90 gewoon gesloopt.

PLANNEN VOOR HET RIJKSMONUMENT QUARANTAINETERREIN OP HEIJPLAAT

Het Havenbedrijf Rotterdam is bezig om het rijksmonumentale Quarantaineterrein zo veel mogelijk in oude luister te herstellen. Tegelijkertijd moet dit bijzondere stuk Heijplaat een nieuwe toekomst krijgen, zonder kunstenaars en met een hotel – maar dat is niet een-twee-drie geregeld. 

Zieke zeevarenden die er in isolatie moesten, zijn nooit aanbeland op het in 1934 geopende Quarantaineterrein op Heijplaat. Wel verblijft er sinds de jaren 80 een groep kunstenaars, die na de sloop van de zogenoemde contactbarakken de overgebleven gebouwen kraakte. Uiterlijk halverwege 2024 moeten de zestien creatievelingen die nu nog gratis en vrij in het uitbundige groen op het Q-terrein wonen en werken, zijn vertrokken. Het Havenbedrijf wil deze lap grond voor enkele miljoenen een grondige opknapbeurt en make-over geven à la het nabijgelegen RDM-terrein.  

Daarbij wordt het Havenbedrijf scherp in het oog gehouden door de gemeentelijke monumentencommissie, want het 6 hectare metende Q-terrein én de bebouwing zijn sinds 2008 een rijksmonument. Deze plek in de haven is namelijk niet alleen uniek voor Rotterdam, het is in Europa een van de zeer weinig overgebleven quarantaine-inrichtingen.

De gemeente Rotterdam koopt in 1919 een kale vlakte op de Beneden Heijplaat. Hier moet een quarantaine-inrichting komen voor zeevarenden. De enclave met verschillende bakstenen gebouwen gerangschikt volgens strenge hygiënische voorschriften verrijst tussen 1930 en 1933. Burgemeester Droogleever Fortuyn en minister Slotemaker de Bruïne openen het Quarantaineterrein (Q-terrein) in 1934.

Uiteindelijk is het Q-terrein nooit gebruikt voor zijn oorspronkelijke doel. Enerzijds kwam dat door de opkomst van penicilline, anderzijds omdat in 1927 het Havenziekenhuis opende aan de Oosterkade (nu Maasboulevard). Voor de aanleg van het Q-terrein is er nog wel over gesproken om dit ziekenhuis op deze locatie te laten ‘landen’, maar dit leidde uiteindelijk tot niets.

Door de keuze voor bakstenen gebouwen, in plaats van de houten barakken waar buitenlandse havensteden veelal voor opteerden, heeft Rotterdam een van de weinig overgebleven quarantaine-inrichtingen die in de eerste helft van de vorige eeuw werden opgetuigd.

Het Q-terrein is niet altijd ‘werkloos’ geweest. Zo zijn in 1939 Joodse vluchtelingen opgevangen die Duitsland of Oostenrijk waren ontvlucht en die door wilden reizen naar de VS of Engeland. Kort na de oorlog werden er tyfuspatiënten uit Spijkenisse in isolatie gezet. Ook zetelde psychiatrisch ziekenhuis Maasoord van 1953 tot 1979 in de contactbarakken. Zo’n tachtig dementerende ouderen woonden er toen. 

Lawaai

Het pleit van de kunstenaars op het Q-terrein werd enkele jaren geleden beslecht toen de Rotterdamse gemeenteraad het bestemmingsplan Waalhaven en Eemhaven vaststelde. ,,Het is niet toegestaan om op deze locatie te wonen, omdat omliggende bedrijven daar meer lawaai mogen maken’’, legt Arjan Hoefnagels uit. Hij is namens het Havenbedrijf Rotterdam de manager van het gebied waarin het Q-terrein ligt. ,,Vandaar dat we de vertrekdatum van 30 juni 2024 in contracten met de terreinbewoners hebben opgenomen.”

Tekst loopt onder de foto door.

Het vergeleken met de omgeving zeer groene Quarantaineterrein rond 2011.

Het vergeleken met de omgeving zeer groene Quarantaineterrein rond 2011. © Archieffoto

Dat betekent niet dat de boel er de komende vijf jaar ‘bevroren’ bij staat. Sterker nog: sinds de zomervakantie werkt een aannemer hard op het terrein. In augustus leidde het verwijderen van een stuk bosschage bij het strandje tot ophef. Wég was het romantische olifantenpaadje naar het strand, dit alles vanwege een Watertaxi-steiger en een verhard pad. 

het paadje naar het strand was voor velen het spannende begin van de verassing die hen te wachten stond.
het pad naar het strandje is nu een nieuwe beleving. Het maakt het strandje toegankelijker voor een breder publiek dat ook niet mag zwemmen. (zie foto onderaan bericht) en natuurlijk vergemakkelijkt het de gang naar de halte van de watertaxi.

Arjan Hoefnagels van het Havenbedrijf bij de oude matrassenreiniger die nog in het ontsmettingsgebouw te vinden is.

Arjan Hoefnagels van het Havenbedrijf bij de oude matrassenreiniger die nog in het ontsmettingsgebouw te vinden is. © Jan de Groen

Langzaam maar zeker worden enkele gebouwen (gedeeltelijk) ontruimd. Zo is ongeveer de helft van het ontsmettingsgebouw, met daarin nog een matrassenreiniger (de bacillen van de ‘zieken’ moesten worden bestreden – als ze waren gekomen), nu leeg. Hoefnagels laat dit zo snel mogelijk gereed maken voor wat nieuws. ,,We willen een kleinschalige congreslocatie. Ik noem het altijd ‘voor hutje-op-de-heisessies’. Een plek voor tientallen mensen, ze kunnen hier straks niet met honderden tegelijk terecht voor een bedrijfsbrainstorm.’’

Onderzeebootloods

Verder zijn de zinnen gezet op de komst van een hotel met circa zeventig kamers plus een café-restaurant. ,,Heijplaters en bezoekers van het strandje hebben er dan ook wat aan.’’ De hotelwens is opgekomen na het verdwijnen van hotels uit de haven, vanwege veiligheidsvoorschriften. Gelukje: het Q-terrein valt net buiten de zone waar die gelden. ,,We kregen van havenbedrijven vragen over overnachtingsmogelijkheden in de buurt. Nu verwijzen ze zakenrelaties helemaal door naar hotels in de stad.’’ Ook de Onderzeebootloods en Rotterdam Ahoy – deze laatste regelt veel RDM-evenementen – gaven aan dat hun gasten graag dichterbij slapen. 

De monumentencommissie reageert, aldus Hoefnagels, ‘niet afwijzend’ op het horecaplan. ,,Zij ziet ook wel dat zo meer mensen kunnen genieten van dit rijksmonument.’’ Dan nog moet, door de bijzondere status van het terrein, veel worden overlegd met de commissie. ,,Wij zien de mooiheid van de panden en het gebied óók. Tegelijkertijd heeft de status van rijksmonument nadelen, want je moet veel zorgvuldiger te werk gaan. Het is eenvoudiger een nieuw hotel te bouwen dan het onder te brengen in de bestaande gebouwen.’’

De meeste energie gaat nu naar het landschap. Dat moet er van de monumentencommissie weer zo veel mogelijk als vroeger uit komen te zien. Haar adagium: sober, rein en doelmatig. ,,We hadden op een tekening een aantal bankjes gezet en een schommel bedacht aan de grote boom voor de beambtewoning. Dat mag vooralsnog niet.’’ Maar een omheining met prikkeldraad, zoals in de jaren 30, dát hoeft ook niet meer. 

Tekst loopt onder de tekening door.

Plankaart van de ‘nieuwe’ landschapsinrichting van het Quarantaineterrein op Heijplaat.

Plankaart van de ‘nieuwe’ landschapsinrichting van het Quarantaineterrein op Heijplaat. © Havenbedrijf Rotterdam/BVR

Volgens de gebiedsmanager stuurde de monumentencommissie aanvankelijk aan op het verwijderen van de bomen rond de gebouwen. ,,We zouden terug moeten naar ligusterhagen van 80 centimeter hoog rond de specifieke zones. Daar kreeg ik een concentratiekampgevoel bij. De historie is niet alleen hoe het in de ontstaansperiode was. Daarom zijn we gaan praten met de commissieleden.’’

Maar dat er een aantal bomen sneuvelen, staat vast. De tuin van de beambtewoning bijvoorbeeld zal in oude luister worden hersteld. En daarin stonden minder bomen dan er nu staan.

De constante aanwezigheid van een aannemer en zijn machines is sinds de zomer een nieuwe realiteit voor de bewoners van het Q-terrein. Voor Aloysius van Saus is dat geen onverdeeld genoegen. ,,Wekelijks worden we ergens onaangenaam door verrast. Als niet de stroom voor uren wegvalt, verdwijnt er wel een mooie, hoge haag die volgens afspraak zou blijven staan.’’ Hij woont samen met zijn vader – ook Aloysius genaamd – en moeder Kathie diStefano in het Zusterhuis. Hun staalkunstbedrijf De Oerknal en stichting Lawine, die theater combineert met educatie, zijn er ook gevestigd.

Van Saus junior gelooft weinig van de toekomstplannen. ,,Ze verschuilen zich achter de monumentencommissie. Het is een kaalslag en niet het terugbrengen naar de oude staat. De bomen en het andere groen worden gewaardeerd door ons en de bezoekers.’’ Aan alles is te merken dat de bewoners van het Zusterhuis, die net als de buren het liefst willen blijven, een moeizaam contact hebben met het Havenbedrijf. ,,Je krijgt er een loopgravenoorlogstrauma van.’’

Gebiedsmanager Hoefnagels van het Havenbedrijf stelt dat er inderdaad soms wat misgaat, de gerooide haag bijvoorbeeld, maar dat het geen aaneenschakeling van fouten en ontbrekende communicatie is. ,,Hier speelt mee dat er door de jaren heen een soort vrijstaat is ontstaan en dat brengt het gevoel mee dat die wordt afgepakt. De emoties zitten hoog.’’

Van dat laatste heeft Peter Koen geen last. Hij verhuisde in mei van Rotterdam-Bergpolder naar nieuwbouwwijk op Heijplaat. Vanuit zijn raam kijkt hij uit op het Q-terrein. ,,Ik ben niet belast met het verleden, heb alleen het landschapsplan gelezen dat is gemaakt voor het Q-terrein en daar ben ik enthousiast over. Ik ben niet bang dat het verpest wordt. En zolang het strandje zoals is beloofd openbaar toegankelijk blijft en er liefst iets met horeca komt, lukt het denk ik om veel mensen achter de nieuwe ontwikkelingen te krijgen.’’

1 reactie

  1. Hoi redactie, interessant artikel, maar er staat niets in over het feit dat de ondernemers op het QI-terrein in het nieuwe bestemmingsplan de functie hebben kunnen aanpassen voor dit gebied. Ipv. ‘gemengde bedrijven categorie 1’ werd het ‘ateliers, kleine ateliers, kantoren en (natuur)educatie’. Voor een hotel-congrescentrum moet het bestemmingsplan worden aangepast. Dat moet nu de nieuwe eigenaar Boei doen.

Geef een antwoord

Jouw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.

error: Content is protected !!