Artikel uit het Vrije Volk 1974:
HEIJPLAAT IS GEWEND AAN KRANENDECOR
Tekst: Annemiek van Oosten Foto’s: Arie Wapenaar
Heijplaat ligt als een klein dorp in de grootste havenstad ter wereld. Wie voor het eerst de Waalhavenweg afrijdt op weg naar de Rotterdamse Drookdok Maatschappij ervaart dat sterk. Opeens ligt daar tussen de havendrukte een gehucht. Opeens rijtjes gemoedelijke huizen en winkeltjes. Nietig en menselijk liggen ze tegen een lucht vol kranen.
Heijplaat is een kunstmatige nederzetting. Dat valt meteen op. Hoewel in dit Rotterdamse oord de nieuwbouwers zijn doorgedrongen verklapt de dorpssfeer dat Heijplaat in één keer is neergezet.
Het is een eigenaardig dorp. Overdag lijkt het onbewoond, zo rustig is het er. Het is net alsof Heijplaat na een druk ochtendspitsuur een hele dag nodig heeft om zich voor te bereiden op de “piek van half vijf ’s middags. Een gigantisch aantal RDM’ers stroomt dan uit de ‘drie bedrijfspoorten en begint de reis naar andere Rotterdamse wijken. Na tien minuten ronken tientallen bussen, afgewisseld door nog meer personenauto’s, brommers en fietsen, door het lege Heijplaat. Na een kwartier keert de rust terug. Zo’n negenhonderd man vertrekken te voet van de RDM. Hun voordeur staat in de schaduw van dé werf van de Nieuwe Maas. Ze wonen bij hun werk, meestal in een huis dat ze huren van hun baas. De RDM is de grootste huisbaas: negentig procent van alle huizen is bezit van de werf. Het eens zo progressieve bouwproject van de RDM kan al lang niet meer aan alle werknemers woonruimte bieden. Dat is verleden tijd. Maar zij die er nog willen wonen, zorgen voor een vervolg op een roemrijke werf geschiedenis. Dat de huisbaas ook werkbaas is, maakt de Heijplaters niet zichtbaar ongelukkig. Ondanks zijn 60-jarig Heijplaatverleden heeft de Rotterdamse Droogdok Maatschappij de stichting van deze Rotterdamse wijk niet op zijn naam staan. Honderden jaren voordat de Waalhaven werd gegraven, woonden er mensen in een schitterend natuurgebied. Als bedreven boutschieters verdienden ze de kost.
Toen stroomde ten westen van ’t gebied van Charlois en ten oosten van ’t gehucht “De Heij” de Oude Koedood, een met wilgen omlijnd boezemwater dat tijdens een grote overstroming van 1373 ontstond.
Over de bewoners van het gehucht vertelt de heer W. Blok in zijn boek “Wandelingen in en om Charlois en Katendrecht” het volgende: „Men leefde hier in een vrij land, ver van lastige politieverordeningen, naar een gemeenschapsrecht, dat men zichzelf had opgelegd.” En verder: „Naast gulle gastvrijheid vond men er een ontstellend bijgeloof. Wie huiveren wilde leren, moest op een stormachtige herfstavond den Heischen Dijk langsgaan en een bezoek brengen aan de woningen. Als hij het door storm en regen al niet had geleerd, leerde hij het binnen waar verhalen werden opgedist over weerwolven, heksen en spoken.”
Er is veel veranderd in het gehucht “De Hey”. Ondanks het groen in Rotterdams eerste tuindorp, is er door de havenuitbreiding en de stadsvergroting niets meer over van die groene jachtvelden tussen Charlois en Heijplaat. Maar een gehucht is het gebleven.
Charlois slokt oude wijkraad op
De oude wijkraad voor Heijplaat houdt nog dit jaar op te bestaan. Op 5 november is het zover. Dan gaat de kleine gemeenschap op in de grote deelgemeente Charlois. „Geen heuglijke; gebeurtenis.” vindt wijkraadvoorzitter Ekko Smith, een man die het Heijplaat van na de oorlog door en door kent.
Deze 64-jarige fietsenmaker vreest dat de belangenbehartiging van de Heijplaters („een synthetisch samengestelde groep”) er op achteruit gaat. Een samengaan met Pernis zou hij logischer vinden, maar meer bevoegdheden voor wijkraden noemt hij als de ideale oplossing voor decentralisatie van het gemeentelijk apparaat. „Ik vind het samengaan met Charlois alleen acceptabel, wanneer de politieke partijen borg staan voor een specifieke Heijplaatvertegenwoordiging in de deelraad. Want anders verdrinken we in een wijk waar we overigens volgens de RET-zones niet eens bij horen.” aldus de boze voorzitter. De resultaten die de sinds ’47 opererende wijkraad heeft geboekt vindt Ekko Smith bescheiden. „We hebben er bijvoorbeeld een zwembad, een gymnastieklokaal en meer gemeentegroen bijgekregen.” Tevreden is de wijkraad echter nog lang niet. Aan de slechte tv-ontvangst waar in het hele dorp over gepraat wordt, heeft men nog niets kunnen doen. De RDM heeft becijferd dat een Centraal Antenne Systeem te duur zou worden. Ook de geluidshinder van de bedrijven is een belangrijk punt geworden. Vooral de containers die ’s avonds vanaf de terminal aan de Heijplaatweg per trein naar pier 7 van de Waalhaven worden gebracht, irriteren de bewoners. „Wat dat betreft is er veel veranderd. Toen de Nieuw Amsterdam hier op de werf geklonken werd, dat gebeurde zowat boven de huizen, klaagde niemand. Dat gebeurde zelfs niet in een tijd waarin iedere werknemer twee procent loonsvermindering kreeg voor de bouw van het schip,” zegt de kleine middenstander Smith.
Er verandert inderdaad veel op Heijplaat. Zo is de RDM bezig de eens zo luxueuze woningen (met een keuken voor ieder gezin) zo samen te voegen dat de grootte wat aantrekkelijker wordt. Want voor de leeggekomen, nog piepkleine huizen, bestaat beslist geen wachtlijst. Een zéér bijzondere taak waar de wijkraad voor Heijplaat zich jarenlang mee bezig gehouden heeft, wordt door, fietsenmaker Smith pas later in het gesprek naar voren gebracht. Hij doet het zélfs wat bescheiden en voorzichtig. Die taak was het helpen van Heijplaters met hun persoonlijke problemen.
Om dat effectief te kunnen doen heeft de wijkraad jarenlang twee zetels afgestaan. Eén aan een CDA-er en één aan de WD.” De laatste partij zit trouwens nog steeds op een gastplaats. „Dat was en is een uitstekende manier om die problemen op te lossen. Want die vertegenwoordigers hoorden thuis in het zogenaamde,, Gouden Randje” van de wijk èn van de RDM.” aldus de voorzitter. Uit deze gang van zaken blijkt toch wel dat Heijplaat niet alleen klein is en ver van Charlois af ligt. Het is een zeer bijzondere wijk van Rotterdam.
Fietsenmaker Ekko Smith: „De RET vindt toch ook dat we niet bij Charlois horen.”
Zelf iets doen voor de jeugd
Dat de Heijplaatse jeugd voor vermaak niet altijd op Charlois is aangewezen, is beslist geen verdienste van de gemeente Rotterdam. Nee, die eer komt de Buurtvereniging Heijplaat toe, die 23 september vijftig jaar bestaat. Het is daarom niet verwonderlijk dat bijna de helft van de Heijplaatse gezinnen lid is van de vereniging. Want ontspanning van de jeugd staat als nummer één genoteerd.-
Het feestprogramma voor 28 september bewijst dat wel. Het grootste deel van de dag wordt gevuld met activiteiten als poppenkast, koekhappen, mastklimmen, goochelen en kussensslaan. Voor de ouderen is ’s avonds een groot tuinfeest gepland. “We zijn geen dorp, maar we wonen wel geïsoleerd van allerlei belangrijke voorzieningen,” Aldus voorzitter D. den Burger. “We zullen het zelf, moeten doen, anders gebeurt hier bar weinig.”
Ook in dit deel van het Heijplaatse leven duikt de RDM weer op. Hoewel de vereniging financieel goed gezond is, vindt zij in dit bedrijf een trouwe beschermheer. Maar ook gemeente en rijk zijn de BV Heijplaat niet vergeten. Zij gaan een belangrijke bijdrage leveren in de bouw van een clubhuis.
“We hadden gehoopt dat het er al zou staan, ” zegt secretaris A. Machielsen. „Maar helaas is er iets niet in orde met de bouwtekeningen, zodat de aangekochte paviljoens nu op de werf liggen te wachten totdat ze aan de Eemhavenweg worden neergezet. “Als ze van de winter maar niet wegrotten,” voegt hij er bezorgd aan toe.
Het opgaan van de wijkraad in de deelgemeente Charlois zal waarschijnlijk meer invloed op het reilen en zeilen van de buurtvereniging hebben dan een buitenstaander verwacht. Het zal er op neerkomen dat de taak, die de BV Heijplaat voor de oorlog had, nl. het behartigen van het “Algemeen Belang weer wordt overgenomen.” Aldus de heer den Burger. “Misschien totdat er een soort Sociaal Wijkopbouw Orgaan is gevormd,” aldus de voorzitter die zeer drukke tijden ziet naderen. Maar die wel stelt dat voor de springlevende vereniging ontspanning nummer één blijft.
Recente reacties